Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. SK 140/20 – założenia do projektu ustawy naprawczej

Wstęp

Rząd przedstawił założenia do projektu ustawy naprawczej, mającej na celu rozwiązanie problemu wcześniejszych emerytów, którzy zostali poszkodowani przez art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. We wpisie analizuję przedstawione przez rząd założenia w kontekście ustawy naprawczej dla rocznika 1953 oraz zapadających aktualnie wyroków sądów powszechnych.

Z założeniami do projektu można zapoznać się tutaj:
GOV.PL - projekt ustawy o ustalaniu wysokości emerytur

Pobieżna analiza (na analizę właściwą przyjdzie czas po opublikowaniu projektu ustawy) założeń do projektu ustawy budzi kilka zasadniczych wątpliwości, tj.:

1. Projektodawca przywołując ustawę naprawczą dla rocznika 1953 pomija istotną jej część, która stanowiła o wyrównaniach dla poszkodowanych emerytów z tego rocznika. W projektowanej ustawy nie przewiduje się żadnego wyrównania ani przyznania odsetek.


2. Projektowane zmiany mają dotyczyć wyłącznie kobiet z roczników 1954-1959 oraz mężczyzn z roczników 1949-1952 oraz 1954, w sytuacji gdy grupa poszkodowanych wcześniejszych emerytów jest znacznie większa i nie ma znaczenia rocznik poszkodowanego emeryta, a wyłącznie fakt, czy na wcześniejszą emeryturę przeszedł przed 1 stycznia 2013 roku, a powszechny wiek emerytalny osiągnął po 1 stycznia 2013 roku i w związku z tym, miał zastosowany mechanizm potrąceniowy z art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Co ciekawe, zagadnienie może obejmować również emerytów z roczników wcześniejszych niż 1949, a to w związku z art. 55 ustawy emerytalnej.


3. Projektodawca wyklucza kobiety z roczników 1949-1952 pomimo, że w ich przypadku również doszło do naruszenia szeregu standardów konstytucyjnych, tj. zasady zaufania obywatela do państwa i prawa, zasady bezpieczeństwa prawnego, zasady ochrony praw słusznie nabytych, równości wobec prawa i niedyskryminacji, zasady państwa prawnego, zasady określoności ustawowej ingerencji w sferę konstytucyjnych wolności i praw jednostki.


4. Projektodawca wskazuje, iż brak jest możliwości osiągnięcia celów ustawy za pomocą innych środków niż proponowana ustawa, w sytuacji gdy rozwiązanie legislacyjne istnieje już obecnie w ustawie emerytalnej, tj. art. 194i oraz 194j. Wystarczy nowelizacja tych przepisów, tak aby objąć nimi wszystkich poszkodowanych emerytów.


5. Projektodawca wskazuje, że ustawa ma rozwiązać problem „efektu sztucznej kapitalizacji świadczenia”, w sytuacji gdy taki efekt funkcjonuje obecnie na gruncie innych przepisów ustawy emerytalnej i ustawodawcy taka sytuacja nie przeszkadza, tj. art. 194i, 194j, art. 26 c ustawy emerytalnej.


6. Projektodawca przewiduje wprowadzenie diametralnej zmiany zasad ustalenia emerytury w wieku powszechnym poprzez nieuwzględnianie waloryzacji rocznych kapitału początkowego i składek w okresie pobierania emerytury wcześniejszej do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, co w znacząco niekorzystny sposób, wpłynie na ostateczną wysokość emerytury.


7. Projektodawca przewiduje wprowadzenie diametralnej zmiany zasad ustalenia emerytury w wieku powszechnym dla osób, które pierwszy raz będą miały przyznaną emeryturę, tj. projektodawca chce, aby przyjąć fikcję prawną złożenia wniosku na dzień ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Taki zabieg legislacyjny będzie skrajnie niekorzystny dla tych osób, albowiem średnia dalsza długość życia, która jest elementem składowym sposobu obliczenia emerytury będzie wyższa, co przełoży się na niższą emeryturę.


8. Projektodawca niejako „na siłę” chce udowodnić, że problem wcześniejszych emerytów z rocznika 1953 był odmienny, niż ten dotyczący „innych roczników”. Uważam, że wynika to z faktu, iż wobec emerytów z rocznika 1953 ustawodawca wprowadził bardzo korzystne regulacje (art. 194i oraz 194j ustawy emerytalnej), czego nie chce obecnie dokonać w przypadku „innych roczników”, a jednocześnie ma świadomość, że odmienna regulacja wprost naruszy wywodzoną z art. 32 Konstytucji RP zasadę równości, która znajduje swój bezpośredni wyraz w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, łącznie z możliwością dochodzenia roszczeń przez emerytów z tego tytułu.


9. Projektodawca nie ustrzegł się błędów redakcyjnych w opracowanym materiale, gdzie piszę, iż: „Natomiast ubezpieczeni, których dotyczą proponowane regulacje, pomimo że również w chwili ustalania prawa do emerytury powszechnej nie mieli świadomości konsekwencji jej pobierania dla wysokości ich emerytury powszechnej mieli znacznie więcej czasu na zapoznanie się z nowymi regulacjami prawnymi i przystosowanie się do nowej sytuacji”. Pogrubione sformułowanie „emerytury powszechnej” miało raczej dotyczyć emerytury wcześniejszej, w obecnym kształcie zdanie to jest bezsensowne.


10. Projektodawca poszukując „na siłę” argumentów na rzecz tezy o odmiennej sytuacji rocznika 1953 wobec „innych roczników”, stworzył koncepcję „głębokości naruszenia”. Głębokość tę w ocenie projektodawcy powinno mierzyć się czasem obowiązywania niekonstytucyjnego art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Im artykuł ten dłużej obowiązywał, tym zdaniem projektodawcy, głębokość jest mniejsza. Trudno w jakikolwiek sposób skomentować tę koncepcję, jedynie co przychodzi mi do głowy, to pytanie, jaka będzie głębokość naruszenia projektowanej ustawy, albowiem jeżeli wejdzie w życie w zakładanym kształcie, to w mojej ocenie, ponownie naruszy prawa emerytów i to w sposób bardzo głęboki.

Pozostaje mieć nadzieję, że na etapie dalszego procesu legislacyjnego proponowane założenia zostaną poprawione.

Poniżej przedstawiam zestawienie założeń do projektu ustawy względem ustawy naprawczej dla rocznika 1953 oraz orzecznictwa sądów powszechnych.
W zestawieniu analizie poddam 4 zagadnienia, tj.:

1. waloryzacja kapitału i składek (skrót: WKS)
2. zakres sumy kwot pobranych wcześniejszych emerytur, o jakie pomniejszono podstawę obliczenia emerytury w wieku powszechnym (skrót: Z);
3. wyrównanie (skrót: W);
4. odsetki (skrót: O).

Jak pomagamy

Kancelaria oferuje pomoc przy reprezentacji w sprawach SK 140/20 przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych o ponowne obliczenie wysokości emerytury, a także na późniejszych etapach postępowania, tj. przed właściwym Sądem Okręgowym oraz Sądem Apelacyjnym.
Kancelaria świadczy pomoc prawną na terenie całej Polski.

Z uwagi na fakt, iż postępowanie w sprawie ponownego obliczenia wysokości emerytury toczy się najpierw przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a następnie, w przypadku wydania przez ZUS decyzji odmawiającej ponownego obliczenia emerytury przed Sądem Okręgowym i Sądem Apelacyjnym, Kancelaria opracowała dwa warianty pomocy prawnej, tj.:

1. Reprezentacja przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)
Kancelaria za prowadzenie sprawy przed ZUS pobiera wynagrodzenie w wysokości 300 zł brutto.
⤷ Wynagrodzenie za prowadzenie sprawy jest płatne po złożeniu wniosku o ponowne obliczenie emerytury.
2. Reprezentacja przed sądami powszechnymi (Sąd Okręgowy oraz Sąd Apelacyjny)
Kancelaria za reprezentację przed sądami powszechnymi pobiera wynagrodzenie w dwóch częściach. Pierwsza część obejmuje wynagrodzenie za prowadzenie sprawy w wysokości 1000 zł brutto.
⤷ Wynagrodzenie za prowadzenie sprawy płatne jest po złożeniu odwołania do Sądu.

Druga część wynagrodzenia pobierana jest tylko w przypadku wygrania sprawy, tj. uzyskania prawomocnego wyroku nakazującego ZUS ponowne obliczenie wysokości emerytury i wynosi 4000 zł brutto.
⤷ Wynagrodzenie za wygranie sprawy płatne jest po zrealizowaniu przez ZUS prawomocnego wyroku, tj. wypłaceniu zwiększonego świadczenia emerytalnego.

Dla osób, które wolą samodzielnie prowadzić spór z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Kancelaria oferuje pomoc przy redakcji pism procesowych. W takich przypadkach wynagrodzenie ustalane jest indywidualnie z Klientem, w zależności od etapu postępowania.

Osoby zainteresowane współpracą z Kancelarią proszone są o kontakt telefoniczny 508 303 387 lub mailowy kancelaria@ahanderek.pl.

Powyższe informacje nie stanowią oferty w rozumieniu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego, lecz jedynie zaproszenie do zawarcia umowy.

Z wyrazami szacunku,
dr Andrzej Hańderek
radca prawny