Wyrównanie ekwiwalentu za urlop i należne odsetki - argumenty podnoszone przez organy Policji wraz z kontrargumentacją

Do sądów powszechnych wpływają sprawy odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie wyrównania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Poniżej prezentuję argumenty, jakie Pozwany – Skarb Państwa właściwy Komendant Wojewódzkiego Policji lub Komendant Główny Policji (zwany dalej jako „Organy Policji”) powołuje na rzecz tezy o niezasadności roszczenia. Przedstawiam również opracowaną przeze mnie kontrargumentację.

Argument nr 1 – nie mogliśmy wypłacić, gdyż nie mieliśmy podstawy prawnej do wypłaty

Organy Policji podnoszą, iż nie mogły wypłacić wyrównania ekwiwalentu, gdyż po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2102) nie posiadały stosownej normy prawnej, która pozwalałaby im na takie działanie. Sytuacja dotyczy okresu „opóźnienia” przed uchwaleniem ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2020.1610 z dnia 2020.09.18.) - zwana dalej „ustawa o wsparciu służb mundurowych”.

Kontrargumentacja

Organy Policji podnosząc ten argument nie wspominają jednak o tysiącach wyroków sądowoadministracyjnych zapadłych na gruncie opisanego stanu prawnego, tj. stanu prawnego sprzed uchwalenia ustawy o wsparciu służb mundurowych. Z wyroków tych jasno wynika, iż do wypłaty nie potrzeba żadnej nowelizacji ustawy o Policji, w systemie nie istnieje żadna luka prawna, a były funkcjonariusz policji powinien otrzymać wyrównanie przyjmując, że świadczeniem ekwiwalentnym za przepracowany dzień urlopu jest wynagrodzenie za jeden dzień roboczy na dzień zwolnienia ze służby. Przykładowo może wskazać wyrok NSA z dnia 16 lipca 2020 roku sygn. akt I OSK 3155/19, wyrok NSA z dnia 13 listopada 2020 r. sygn. akt I OSK 173/20, wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r. sygn. akt I OSK 1187/20, wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r. sygn. akt I OSK 2506/19.

Organy Policji posiadały wszelkie dane potrzebne do wyliczenia wyrównania ekwiwalentu za urlop, tj.: miesięczne wynagrodzenie funkcjonariusza odchodzącego ze służby, liczbę dni roboczych w miesiącu odejścia funkcjonariusza ze służby, określoną zgodnie z ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. Mając te dane, Organy Policji powinny podzielić wynagrodzenie brutto przez ilość dni roboczych, otrzymując wysokości ekwiwalentu za jeden dzień roboczy na dzień zwolnienia ze służby.

Argument nr 2 – nie mogliśmy wypłacić, gdyż obowiązująca podstawa prawna nie dawała nam takiej możliwości

Organy Policji podnoszą, iż nie mogły wypłacić wyrównania ekwiwalentu z uwagi na treści art. 9 ust. 1 ustawy o wsparciu służb mundurowych, gdyż nie posiadają uprawień do badania zgodności art. 9 ust. 1 ww. ustawy z Konstytucją RP, a rzekomo literalna wykładnia tegoż artykułu uniemożliwia Organom Policji dokonanie wypłaty wyrównania ekwiwalentu. Zdaniem Organów Policji zasadnym jest czekanie na wydanie przez sądy administracyjne wyroku w indywidualnej sprawie każdego funkcjonariusza.

Kontrargumentacja

Organy Policji wbrew ww. twierdzeniu, wcale nie muszą badać zgodności art. 9 ust. 1 ww. ustawy z Konstytucją RP. Jedynie do czego Organy Policji są zobowiązane, to do działania zgodnego z art. 7 Konstytucji RP i 6 k.p.a. poprzez dokonanie prawidłowej wykładni tegoż artykułu, co jednak nie następuje. Organy Policji próbują wykreować w działaniach orzeczniczych sądów administracyjnych, jakąś nową metodę wykładni, tym niemniej, sądy administracyjne posługują się tą samą metodą wykładni co Pozwany, tj. wykładnią literalną, z tą różnicą, iż sądy administracyjne nie straciły z pola widzenia powszechnie obowiązującego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2102). Organy Policji zdają się nie dostrzegać faktu, iż w Rzeczypospolitej Polskiej w ramach administracji publicznej obowiązuje zasada dwuinstancyjności, a nie czteroinstancyjności. Co więcej, zakres sprawowanego przez sądy administracyjne wymiaru sprawiedliwości jest ograniczony i w zasadzie sprowadza się do kontroli działalności administracji publicznej. Powyższe oznacza, iż to na Organach Policji spoczywa obowiązek działania zgodnego z art. 7 Konstytucji RP oraz 6 k.p.a., co winno się sprowadzić do prawidłowej wykładni art. 9 ust. 1 ustawy o wsparciu służb mundurowych i wypłaty funkcjonariuszowi Policji należnego wyrównania ekwiwalentu, niezwłocznie po złożeniu wniosku o wypłatę poprzez stosowną czynność materialno- techniczną.

Wskazać również należy, iż wykładnia art. 9 ust. 1 ustawy o wsparciu służby mundurowych, nakazująca Organom Policji wypłatę wyrównania ekwiwalentu jest przedmiotem tysięcy wyroków NSA (obecnie około 2 tysięcy), np. wyrok: III OSK 4463/21, III OSK 5133/21, III OSK 5138/21, III OSK 5139/21, III OSK 5247/21, III OSK 5264/21, III OSK 5265/21, III OSK 5268/21, III OSK 5269/21, III OSK 5280/21, III OSK 5281/21, III OSK 5282/21, III OSK 5283/21, III OSK 5284/21, III OSK 5285/21, III OSK 5286/21, III OSK 5287/21, III OSK 5288/21, III OSK 5289/21.

Argument nr 3 – jeżeli już mamy wypłacać, to odsetki należą się od kwoty netto, a nie brutto

Organy Policji wskazują, iż w sytuacji przyjęcia przez Sąd, iż roszczenie odsetkowe jest zasadne, należne odsetki ustawowe za opóźnienie należy liczyć od kwoty netto wypłaconego wyrównania, a nie od kwoty brutto. Organy nie przedstawiają szerszego uzasadnienia przemawiającego za tym twierdzeniem.

Kontrargumentacja

Z twierdzeniem Organów Policji trudno się zgodzić, gdyż zadłużenie Organów Policji względem funkcjonariusza Policji opiewa na kwotę brutto, a nie kwotę netto, a zatem od kwoty brutto należy naliczać odsetki za opóźnienie. Posługując się analogią do wynagrodzenia za pracę, trudno znaleźć sytuacje, ażeby dochodzić roszczenia odsetkowego w takich przypadkach od kwoty netto.

Argument nr 4 – jeżeli już mamy wypłacać, to nie w całości, gdyż w części doszło do przedawnienia roszczenia odsetkowego

Organy Policji podnoszą zarzut przedawnienia roszczenia odsetkowego.

Kontrargumentacja

W zakresie zarzutu przedawnienia, w pierwszej kolejności należy wskazać na art. 118 zd. 2 k.c., zgodnie z którym „jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”. A zatem, w przypadku przyjęcia przez Sąd, iż w sprawie doszło do przedawniania roszczenia (czemu należy zaprzeczać z przyczyn, o których poniżej), należy pamiętać o treści ww. przepisu). Można argumentować, iż zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.), z poniższych względów.

Po pierwsze, funkcjonariusz Policji był cały czas przekonywany przez Organy Policji, że roszczenie o wyrównanie ekwiwalentu za urlop jest nienależne.

Po drugie, działania Organów Policji były nastawione na celowe przedłużanie postępowania, pomimo wyraźnie wskazanego sposobu naliczenia wyrównania ekwiwalentu przez TK w wyroku z dnia 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15, a także pomimo utrwalonego orzecznictwa sądowoadministracyjnego (liczonego w tysiącach wyroków), również orzecznictwa w zakresie wykładni art. 9 ust. 1 ustawa o wsparciu służb mundurowych. Wskazać należy, iż obecnie wypłaty wyrównań (oczywiście bez odsetek ustawowych za opóźnienie) odbywają się wyłącznie w oparciu o prawomocne wyroki sądów administracyjnych. Należy przy tym zauważyć, iż sądownictwo administracyjne w Polsce różni się od sądownictwa powszechnego (sądy rejonowe, sądy okręgowe, sądy apelacyjne). Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę nad działalnością administracji publicznej. Powyższe oznacza, iż to na administracji publicznej (organach policji) spoczywa obowiązek podejmowania działań zgodnych z prawem, a zatem standardem w sprawach ekwiwalentowych powinna być wypłata przez organy policji wyrównania ekwiwalentu w trybie czynności materialno-technicznej, a nie czekanie na wyczerpanie przez obywatela drogi sądowoadministracyjnej. Tymczasem, Organy Policji za standard uznały konieczność wyczerpania przez byłego funkcjonariusza policji, wpierw drogi administracyjnej, a następnie sądowoadministracyjnej. Podejmowanie tego rodzaju nieuczciwych praktyk jest znane w biznesie, jako tzw. "zatory płatnicze", czyli sytuację, gdzie zwykle duży przedsiębiorca celowo opóźnia się z płatnościami zwykle małym kontrahentom, mając świadomość trudności, jakie czekają małego kontrahentami w przypadku wystąpienia na drogę sądową (w szczególności konieczność wnoszenia opłaty sądowej oraz zwykle pomocy profesjonalnego pełnomocnika). Aby przeciwdziałać takim praktykom, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów aktualnie może nałożyć dotkliwą karę finansową na takiego przedsiębiorcę. W przypadku Organów Policji brak takiego narzędzia prawnego, co powoduje, że Organy Policji „wykorzystują” wymiar sprawiedliwości do opóźniania konieczności dokonywania wypłat wyrównań ekwiwalentu. Organy Policji wolą czekać na uchylania przez sądy administracyjne wydanych wadliwych decyzji administracyjnych, byle tylko, nie musieć wypłacać "od razu" wszystkich roszczeń ekwiwalentowych. Jak wskazałem powyżej, Organy Policji dokonują wypłat tylko na podstawie prawomocnego wyroku, a średni czas rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowoadministracyjnym trwa kilka lat.

Po trzecie, sprawa dotyczy istotnych z punktu widzenia praw jednostki zagadnień, obejmujących ochronę substytutu konstytucyjnego prawa do urlopu w postaci ekwiwalentu – tj. art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. Stronie powodowej trudno zrozumieć postawę Organów Policji, konsekwentnie bezprawnie odmawiających prawa do wyrównania ekwiwalentu za urlop wobec tysięcy byłych funkcjonariuszy policji, którzy znaczną część swojego życia zawodowego poświęcili dla swojego kraju, niejednokrotnie narażając swoje zdrowie i życie. Ponadto zatrważające dla strony powodowej jest również to, że działania te dotyczą organów państwowych, które z definicji powinny stać na straży prawa, a nadto podejmowane są z pełną premedytacją wbrew prawu. Z punktu widzenia zasady legalizmu, jaką są związane Organy Policji nie sposób wytłumaczyć panującej obecnie sytuacji, gdzie z jednej strony Organy Policji niektórym byłym funkcjonariuszom policji wypłacają wyrównania ekwiwalentu (tym, którzy posiadają prawomocne wyroki sądowoadministracyjne), a z drugiej w dalszym ciągu toczą spory prawne z pozostałą grupą byłych funkcjonariuszy policji (tym, którzy nie posiadają jeszcze prawomocnych wyroków sądowoadministracyjnych). Tym samym, aktualnie Organy Policji na podstawie takiego samego stanu prawnego, podejmują wewnętrznie sprzeczne działania, co stanowi jaskrawy przykład rażącego naruszenia zasady legalizmu.

Po czwarte, nieracjonalne z punktu widzenia interesu Powoda oraz szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości było wytaczanie powództwa o odsetki ustawowe za opóźnienie do czasu zakończenia postępowań administracyjnych oraz sądowoadministracyjnych, gdyż nie sposób było przewidzieć, ile opóźnienie w wypłacie potrwa, a nadto w razie wytoczenia powództwa, postępowanie zostałoby zawieszone w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie w postępowaniu administracyjnym oraz sądowoadministracyjnym. Powód wystąpił z pozwem o odsetki niezwłocznie po otrzymaniu przelewu wyrównania ekwiwalentu za urlop.

Wreszcie po piąte, w ocenie strony powodowej, w niniejszej sprawie zastosowanie winna znaleźć zasada „nemo potest commodum capere de iniuria sua propria” – „nikt nie może czerpać korzyści z własnego bezprawia oraz zasada „nemo auditur propriam turpitudinem allegans” – „powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany” . Podejmowane przez Organy Policji działania, polegające na wydaniu wadliwej decyzji administracyjnej, a następnie podtrzymywanie błędnego stanowiska w całym postępowaniu sądowoadministracyjnym (pomimo ugruntowanego orzecznictwa sądowo administracyjnego, wskazującego na przyjętą przez Organy Policji wadliwą wykładnię prawa), powinno zostać ocenione, jako działanie nieuczciwe, nadużycie prawa procesowego, a nawet swoistego rodzaju nadużycie „wymiaru sprawiedliwości”. Organom Policji można przypisać naruszenie podstawowych zasad postępowania administracyjnego, tj. zasady legalizmu (art. 6 k.p.a.), zasady praworządności (art. 7 k.p.a.) oraz zasady zaufania do władzy (art. 8 k.p.a.). Całokształt okoliczności sprawy powoduje, iż powoływanie się przez Organy Policji na zarzut przedawnienia, po latach przekonywania Powoda, iż wyrównanie ekwiwalentu się nie należy jest jaskrawym przykładem działania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego.

Za przypisaniem Organom Policji nadużycia prawa podmiotowego przemawia również orzecznictwo sądowe. Przykładowo można wskazać na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2020 roku sygn. akt I CSK 829/19, zgodnie z którym: „W sytuacjach, w których postępowanie administracyjne zostało zakończone po upływie terminu przedawnienia, możliwe jest in casu zastosowanie art. 5 KC w razie podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia przez podmiot odpowiedzialny”, czy też wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2019 roku sygn. akt VI ACa 133/18, gdzie wskazano iż: „O sprzeczności zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego można mówić wówczas jedynie, gdy dłużnik w istotny sposób przyczynił się do tego, że do przedawnienia doszło, np. uniemożliwiając lub utrudniając wierzycielowi dochodzenie roszczeń, wprowadzając go w błąd co do istnienia czy wymagalności roszczenia, albo podejmując starania, by uśpić czujność uprawnionego”. Podnieść również należy, iż na specyficzną relację pomiędzy jednostką a państwem, przebiegającą zarówno w sferze imperium, jak i dominium zwracał uwagę Sąd Najwyższy nakazując szczególną wnikliwość przy dokonywaniu oceny zarzutu przedawnienia podnoszonego przez Skarb Państwa. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2022 roku sygn. akt II CSKP 605/22 wskazano, iż: „Sytuacje, w których podstawą przedawnionego roszczenia są relacje między Państwem a jednostką, powstałe w następstwie bezprawnego władczego działania organów władzy publicznej, powinny podlegać wnikliwej ocenie z punktu widzenia zgodności zarzutu przedawnienia podnoszonego przez Skarb Państwa z zasadami współżycia społecznego”.

Wraz z upływem czasu, argumentacja Organów Policji może zostać zmodyfikowana lub poszerzona. Postaram się wówczas ponownie podzielić swoimi doświadczeniami oraz zaktualizować możliwą do przyjęcia kontrargumentację.

Jak pomagamy

Kancelaria oferuje pomoc przy reprezentacji byłych funkcjonariuszy policji w sprawach przed sądami powszechnymi o odsetki w związku z niewypłaceniem wyrównania ekwiwalentu za urlop w terminie. Szczegóły dotyczące oferowanej przez Kancelarię pomocy prawnej w sprawach o odsetki znajdują się we wpisie zatytułowanym: Pozew o odsetki od wyrównania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop w Policji – jak pomagamy

Współpraca z Kancelarią

Osoby zainteresowane współpracą z Kancelarią proszone są o kontakt telefoniczny 508 303 387 lub mailowy kancelaria@ahanderek.pl.

Powyższe informacje nie stanowią oferty w rozumieniu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego, lecz jedynie zaproszenie do zawarcia umowy.

Z wyrazami szacunku,
dr Andrzej Hańderek
radca prawny